ΚΑΡΚΙΝΟΣ

1. Περιγράψτε τους διάφορους τύπους του προστατικού καρκίνου. Ποιος είναι ο πιο συχνός;
Οι ιστολογικοί τύποι περιλαμβάνουν το αδενοκαρκίνωμα, το καρκίνωμα από μεταβατικό επιθήλιο και το σάρκωμα. Το αδενοκαρκίνωμα αποτελεί το 90% των περιπτώσεων και έχει και αυτό διάφορες μορφές όπως νευροενδοκρινικό, ενδομητροειδικό και βλεννώδη τύπο.

2. Ποιος είναι ο επιπολασμός του προστατικού καρκίνου (ΠΚ) στις ΗΠΑ;
Αποτελεί το πιο συχνό καρκίνωμα στους Αμερικανούς άνδρες. Η συχνότητά του αυξάνει με την ηλικία. Περίπου το 30% των ανδρών άνω των 50 χρόνων έχει ιστολογικά αποδεδειγμένο ΠΚ. Η συχνότητα αυξάνει με την πάροδο της ηλικίας.

3. Ποια είναι η συχνότητα και ο ρυθμός θανάτου;
Υπολογίζονται από την Αμερικανική Εταιρεία του Καρκίνου 184.500 νέες περιπτώσεις ΠΚ και 39.200 θάνατοι από αυτόν, μέσα στο 1998.

4. Ποιοι άνδρες έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν ΠΚ;
Οι μαύροι έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν ΠΚ, μεγαλύτερη πιθανότητα να πεθάνουν από ΠΚ και πιο προχωρημένο καρκίνο στην πρωτοδιάγνωση από ότι οι λευκοί.
Άνδρες με έναν πρώτου-βαθμού συγγενή με ΠΚ έχουν διπλάσια πιθανότητα να αναπτύξουν ΠΚ, ενώ εάν έχουν πρώτου βαθμού συγγενείς (πατέρα – αδερφό) το ποσοστό γίνεται 9 φορές μεγαλύτερο. Νεαροί ασθενείς με τη νόσο εμφανίζουν πιο συχνά θετικό οικογενειακό ιστορικό.

5. Σε ποιο τμήμα του αδένα εμφανίζεται ο καρκίνος;
Περίπου το 70% των αδενοκαρκινωμάτων εμφανίζεται στην περιφερειακή ζώνη του αδένα, 20% στη μεταβατική ζώνη και 10% στην κεντρική του ζώνη. Καρκίνοι που εντοπίζονται στο ινομυϊκό στρώμα του αδένα προέρχονται από διήθηση από όγκους των άλλων ζωνών, ιδιαίτερα της μεταβατικής.

6. Τι συμπτώματα προκαλεί ο καρκίνος του προστάτη;
Στα αρχικά στάδια ο καρκίνος δεν δίνει συμπτώματα. Πολλοί μπορεί να εμφανίζουν συμπτώματα καλοήθους υπερπλασίας του προστάτη (ΚΥΠ) (νυχτουρία, έπειξη, λεπτή ακτίνα ούρησης). Σε προχωρημένα στάδια συμπτώματα δίνουν οι μεταστάσεις, όπως οστικός πόνος σε σκελετικές μεταστάσεις.

7. Περιγράψτε τα τυπικά φυσικά σημεία.
Στη δακτυλική εξέταση, ο καρκίνος του προστάτη ψηλαφάται κλασικά σαν διακριτός σκληρός όζος. Στους εντοπισμένους καρκίνους οι όζοι αυτοί μπορεί να είναι 0,5-1,0 cm σε μέγεθος, ενώ σε προχωρημένους να νοσεί όλος ο αδένας. Σήμερα λόγω των διαγνωστικών μεθόδων (PSA, βιοψία) πολλοί ασθενείς δεν έχουν ευρήματα στη δακτυλική εξέταση.

8. Τι είναι το ειδικό προστατικό αντιγόνο; Πώς χρησιμοποιείται;
Το ειδικό προστατικό αντιγόνο (PSA) παράγεται από τα φυσιολογικά και τα κακοήθη επιθηλιακά κύτταρα του αδένα. Πρόκειται για μια πρωτεάση σερίνης της ομάδας της καλλικρεΐνης και σχετίζεται με το σπέρμα. Η τιμή του PSA στο αίμα ανεβαίνει στους περισσότερους αλλά όχι σε όλους τους άνδρες με καρκίνο του προστάτη αλλά και σε άνδρες με ΚΥΠ. Το PSA χρησιμοποιείται στην παρακολούθηση ασθενών με ΠΚ. Η χρησιμότητά του στον εντοπισμό και στη διαγνωση του ΠΚ είναι αμφιλεγόμενη. Μπορούμε να μετρήσουμε διάφορες μορφές του PSA, όπως την ελεύθερη ή τη δεσμευμένη μορφή του και ανάλογα να οδηγήσουμε σε βιοψία έναν ασθενή με οριακά αυξημένο PSA.

9. Πώς μπαίνει η διάγνωση του ΠΚ;
Ασθενείς με αυξημένο PSA και/ή ψηλαφητή ανωμαλία εξετάζονται με διορθικό υπερηχογράφημα και κατευθυνόμενες βιοψίες. Οι τελευταίες λαμβάνονται από ύποπτες περιοχές ή όταν αυτές δεν υπάρχουν γίνονται συστηματικές ή τυχαίες βιοψίες. Οι βιοψίες αυτές συνήθως γίνονται διορθικά.

10. Ποια η κλινική ταξινόμηση του καρκίνου του προστάτη (ΤΝΜ σύστημα του ΠΚ);

Σύστημα σταδιοποίησης ΤΝΜ του προστατικού καρκινώματος
Πρωτοπαθής όγκος (Τ)
ΤΧ Δεν μπορεί να καθοριστεί ο πρωτοπαθής όγκος.
Τ0 Δεν υπάρχει ένδειξη όγκου.
Τ1 Μη εμφανής κλινικά όγκος, μη ψηλαφητός, μη ακτινολογικά εμφανής.
Τ1a Τυχαία ιστολογικό εύρημα σε ≤ 5% του εξαιρεθέντος ιστού.
Τ1b Τυχαία ιστολογικό εύρημα σε > 5% του εξαιρεθέντος ιστού.
Τ1c Τυχαίο εύρημα βιοψίας (εξαιτίας αυξημένου PSA).
Τ2 Ψηλαφητός όγκος περιορισμένος στον αδένα.
Τ2a Όγκος σε ένα λοβό.
Τ2b Ο όγκος διηθεί και τους δύο λοβούς.
Τ3 Ο όγκος επεκτείνεται πέρα από την προστατική κάψα.
Τ3a Εξωκαψική επέκταση (ομόπλευρη, αμφοτερόπλευρη).
Τ3b Διήθηση σπερματοδόχων κύστεων (κύστης).
Τ4 Ο όγκος διηθεί ή επεκτείνεται σε παρακείμενα όργανα εκτός των σπερματοδόχων κύστεων: Έξω σφιγκτήρας, κυστικός αυχένας, ορθό.
Επιχώριοι λεμφαδένες (Ν)
ΝΧ Δεν μπορούν να καθοριστούν οι λεμφαδένες.
Ν0 Δεν υπάρχει μετάσταση στους λεμφαδένες.
Ν1 Μετάσταση σε επιχώριο λεμφαδένα-ες.

Απομακρυσμένες μεταστάσεις (Μ)
ΜΧ Δεν μπορούν να καθοριστούν.
Μ0 Χωρίς μεταστάσεις.
Μ1 Απομακρυσμένες μεταστάσεις.
M1a Μη επιχώριοι λεμφαδένες.
M1b Οστά.
M1c Άλλα σημεία.

11. Το σπινθηρογράφημα των οστών βοηθάει στη διάγνωση;
Με την είσοδο του PSA η χρήση του περιορίζεται, ιδιαίτερα σε ασθενείς με μεγάλη αύξηση του PSA (> 20 ng/dl), υψηλού βαθμού κακοήθειας όγκο, μεγάλης έκτασης καρκίνου, ή σε παρουσία οστικού πόνου.

12. Τι είναι το άθροισμα ή σκορ Gleason;
Το άθροισμα Gleason προέρχεται από τα χαρακτηριστικά των κυττάρων που απαρτίζουν το καρκίνωμα. Μελετώνται δύο περιοχές του αδένα και η καθεμία βαθμολογείται από 1 έως 5 (καλά διαφοροποιημένα κύτταρα έως φτωχά διαφοροποιημένα κύτταρα). Το άθροισμα των δύο αποτελεί το Gleason σκορ (2-10). Οι όγκοι μπορούν να ταξινομηθούν σαν καλά διαφοροποιημένοι (2, 3, 4), μέτρια διαφοροποιημένοι (5, 6, 7) ή φτωχά διαφοροποιημένοι (8, 9, 10).

13. Τι είναι η ριζική προστατεκτομή;
Αποτελεί χειρουργική θεραπεία του ΠΚ. Με αυτήν αφαιρούνται ο προστάτης αδένας, οι σπερματοδόχες κύστεις και αναστομώνεται η ουρήθρα με την κύστη. Η επέμβαση μπορεί να γίνει, είτε με οπισθοηβική, είτε με περινεϊκή προσπέλαση.

14. Πώς χρησιμοποιείται η ακτινοβολία στη θεραπεία του ΠΚ;
Οι μορφές της ακτινοθεραπείας στον ΠΚ είναι δύο ειδών: η εξωτερική ολική ακτινοβολία και η τοποθέτηση στον προστάτη ραδιενεργών σωματίων. Πηγές εξωτερικής ακτινοβολίας είναι το κοβάλτιο, το πρωτόνιο και τα ουδετερόνια. Πηγές ενδοπαρεγχυματικής ακτινοβολίας είναι ο χρυσός, το ιώδιο, το ιρίδιο και το παλλάδιο.

15. Τι είναι η προστατεκτομή διάσωσης;
Γίνεται στους ασθενείς στους οποίους η ακτινοθεραπεία έχει αποτύχει.

16. Ποιος είναι ο στόχος της ενδοκρινικής θεραπείας;
Το κακοήθες προστατικό κύτταρο, όπως και το καλοήθες υπερπλαστικό κύτταρο, χρειάζεται τεστοστερόνη για την ανάπτυξή του. Η ενδοκρινική θεραπεία στοχεύει στο να ελαττώσει τα κυκλοφορούντα επίπεδα της τεστοστερόνης, τα διαθέσιμα στον αδένα καθώς και να παρεμβληθεί στο μεταβολισμό της τεστοστερόνης μέσα στο επιθηλιακό κύτταρο. Επισυμβαίνει ατροφία και θάνατος του προστατικού κυττάρου και έτσι ελαττώνεται η ανάπτυξη του καρκίνου.

17. Πώς δρουν τα ανάλογα LH/RH;
Τα ανάλογα της εκλυτικής ορμόνης της ωχρινοτρόπου ορμόνης (LH/RH), ελαττώνουν τα κυκλοφορούντα επίπεδα της ωχρινοτρόπου (LH) και κατά συνέπεια επεμβαίνουν στην έκκριση της τεστοστερόνης από τα κύτταρα του Leydig του όρχεως. Με τη θεραπεία αυτή τα επίπεδα της τεστοστερόνης πέφτουν σε αυτά του ευνουχισμού.

18. Τι κάνει ο πλήρης ανδρογονικός αποκλεισμός και πώς επιτυγχάνεται;
Ο πλήρης ανδρογονικός αποκλεισμός στοχεύει όχι μόνο στην κατάργηση της τεστοστερόνης των όρχεων (είτε με ευνουχισμό, είτε με ανάλογα LH/RH) αλλά και των υπολοίπων κυκλοφορούντων ανδρογόνων, ιδιαίτερα των προερχομένων από τα επινεφρίδια. Έτσι γι’ αυτό το σκοπό χρησιμοποιούνται τα αντιανδρογόνα (π.χ. η φλουταμίδη σε συνδυασμό με τον ευνουχισμό ή τα ανάλογα LH/RH.